Geen land ter wereld, waar er zó veel wordt gesproken (en geklaagd) over het weer. Logisch, want we zijn eeuwenlang een agrarisch land geweest en de boer kon naar de lucht kijken en het weer voor die dag een beetje voorspellen. Handig voor je dagelijkse bezigheden buitenhuis, én voor de opbrengst die het land opbracht. Door deze unieke kijk op het weer kon eeuwenlang ook het weer voor die dag steeds beter worden voorspeld.
Deze weersverwachting dankt eenvoudigweg zijn feit aan de invloed van de seizoenen, veroorzaakt door de rotatie van de Aarde om de zon. De vier seizoenen, de lengte van de dagen (daglicht) en de waterstanden met eb en vloed zijn al een eerste vorm van weerherkenning en weersverwachting. Koppel hieraan de wijsheid en het inzicht van het agrarisch leven, en je kunt deze wijsheid bundelen.
Deze gebundelde wijsheid is in Nederland wel het meest bekend als de Enkhuizer Almanak, die nog steeds wordt uitgegeven. Dit pocketboekje werd al voor het eerst in de 16e eeuw uitgegeven en zit vol wetenswaardigheden, folklore, tabellen en voorspellingen, gebaseerd op diverse criteria. Het is niet zo vreemd dat wij Nederlanders het dagelijks over het weer hebben in eigen land!
Door de wereldwijde industrialisatie, en dan met name het massale gebruik van interne verbrandingsmotoren in onze voertuigen, is de wereldwijde welvaart gegroeid, net zoals de wereldbevolking. En waar de welvaart scheef begon te groeien met een ongelijke (en oneerlijke) verdeling hiervan, daar explodeerde de bevolkingsgroei ongekend.
Ikzelf heb in zo'n 50 jaar tijd op deze planeet de totale wereldbevolking zien groeien van zo'n 3,39 miljard naar zo'n 8 miljard; een ruime verdubbeling in een halve eeuw tijd en de verwachting is dat aan het einde van de 21e eeuw er zo'n 11 miljard mensen de planeet bevolken. Dat is onhoudbaar. De planeet is uitgeput. Maar daar gaat het in dit artikel niet over, we spreken over het weer.
In het moderne internet tijdperk is de weersverwachting en -voorspelling niet alleen beter en nauwkeuriger, we kunnen ook veel verder vooruit kijken als het gaat om weersvoorspellingen. Tot zo'n 14 dagen vooruit via de vele weersatellieten en computermodellen, maar ook tot één of meerdere jaren voor het globale weer.
Dat globale weer wordt steeds belangrijker, ook op lokaal Nederlands niveau en zijn het ook Nederlanders die hier direct zich in verdiepen, het zit nu eenmaal in onze cultuur verweven. Midden jaren '80 voorspelde de weerman op televisie nog dat we naar een natter en warmer Nederland zouden gaan. De regenbuien zouden minder worden, maar veel heftiger in omvang. Al dat extra water zou ook moeten afvloeien en daarvoor moest Nederland zich opmaken en herinrichten.
Nieuwbouwwijken werden voorzien van veel plassen, singels en kanalen en zelfs weer hier en daar aangesloten op de plaatselijke beek of rivier. Er werden ook nieuwe paalwoningen bedacht en gebouwd, die mee kunnen drijven op eb en vloed en verankerd zijn aan een paal zodat ze wel op hun plek blijven.
Ook nieuwe woontorens in of boven water kwamen in zwang. We leerden weer samen te leven met het water, in het water en op het water. Maar in de jaren '90 kwam door de grote industrialisatie en intense veehouderij een nieuw fenomeen de kop opzetten: El Niño. Een warme luchtstroming die vanaf de West-Afrikaanse kust over de Atlantische oceaan veel vocht aantrekt en aangekomen bij de eilanden rond de Noord-Atlantische Oceaan door een groot temperatuurverschil tussen oceaan en warme lucht tornado's en orkanen produceert via een soort lopende 'lucht' band.
Dit veroorzaakt veel schade en ellende voor de bevoliing die erdoor wordt getroffen, veelal ook met dodelijke afloop. En hoe meer de Aarde opwarmt, hoe sterker dit effect wordt. Dit effect is rond de jaren '00 al zo versterkt door het broeikaseffect, dat er om de 3 tot 5 jaar nu ook een tegenstroming aan warme lucht onstaat, die La Niña heet. En omdat Afrika veel woestijngebied met droge lucht kent, ontstaan door La Niña daar geen orkanen of tornado's, maar een superverhitte luchtstroming, die in januari en februari richting het Midden-Oosten naar Azië en Oceanië waait, waar bij landen als Japan en Taiwan tyfoons ontstaan met het zelfde verwoestende effect als in Amerika en in Australië en India de zingende hitte met gepaard gaande extreme droogte veroorzaakt.
In april, mei en juni zet deze Afrikaanse wind door naar Europa en begint hier inmiddels ook al zijn verwoestende sporen te trekken in de vorm van extreme droogtes, temperaturen van boven de 40 graden celcius en hier en daar tornado's met veel verwoesting en doden. Het is dus voor ons in Nederland belangrijk om de kracht van La Niña goed in de gaten te houden, omdat dit direct invloed heeft op ons weer hier.
De onderzeese stromingen die het zeewater moeten afkoelen werken ook steeds slechter door de opwarming van het klimaat, met als gevolg dat de temperatuur van het zeewater oploopt, koraal en andere zeeleven uitsterft, de oceanen verzuren door het stijgende CO2 gehalte in het zeewater, en meer. Ook dit is enorm van invloed op beide luchtstromingen.
Het is voor Nederland dus goed om al in januari en februari naar bijvoorbeeld het weer in Australië te kijken voor een jaarlijks ijkpunt. Als we vervolgens het weer in India bekijken in maart en april, en dit doortrekken vanuit het ijkpunt, dan kun je bij een La Niña al behoorlijk goed voorspellen wat voor zomer weer we hier in Nederland in het algemeen krijgen.
Wordt het een natte, koude zomer? Wordt het een droge, hete zomer? Wat betekent een La Niña voor de neerslag in héél Europa en voor de waterstand in de rivieren dat jaar? Als Nederland zich meer en beter gaat focussen op dit weerfenomeen, dan kunnen we er ons beter tegen wapenen; we hebben dan een paar maanden voorsprong op het zomerweer, en dat kan voor het grondwater en sproeiwater op landbouwgrond van levensbelang gaan worden.
Feit is: het weer en de bijbehorende opwarming van de Aarde die pas ergens in 2040-2050 zou worden gehaald als een extreem uiterste, zal naar alle waarschijnlijkheid al in 2025 worden behaald. Dan is de Aarde al anderhalve graad warmer geworden en dát zou onze uiterste grens zijn. Inmiddels is een opwarming van 2 graden al een stuk realistischer, en zal de 3 graden worden gehaald rond het einde van deze eeuw.
3 graden lijkt weinig, maar 3 graden is niet langer leefbaar. Het is het verschil tussen smeltend poolijs of bevriezend poolijs, dode zure oceanen of levende oceanen vol vis, uitgedroogde landbouwakkers die te heet zijn om voedsel te kunnen verbouwen en een volle opbrengst met goed en gezond eten, en ga zo maar door. Stel je voor dat je een waterkoker volgiet met 1 liter kraanwater. En je verwarmt dit 3 graden. Dat is niet veel denk je dan als je er aan voelt en na een tijdje koelen die 3 graden weer af terug tot de oorspronkelijke temperatuur. Maar hoeveel liters zitten er in alle oceanen, zeëen en rivieren samen? En hoeveel eeuwen hebben die straks nodig om weer af te koelen hiervan?
Want zó groot is namelijk het probleem van die opwarming; de eeuwen die nodig zijn om er weer vanaf te komen via afkoeling. En tijdens die eeuwen blijft het weer ook extremere vormen aannemen, met meer tornado's orkanen en tyfoon's, meer en extremere droogtes, vaker bosbranden, stijging van de oceanen, langer geen drinkwater en regenwater meer, veel vaker mislukte voedseloogsten, en grotere vormen van El Niño en La Niña.
Nederland zal zichzelf opnieuw moeten herinrichten. Een hogere grondwaterstand, meer zoetwaterreservoirs in de vorm van (recreatie)plassen, sloten, singels en beken aanleggen, meer wateropvang aan huis met regentonnen, het aanleggen van schaduwpaden voor voetgangers en fietsers, natuurlijke ventilatiesystemen via buitenwanden van panden, meer meedrijvende paalwoningen aanleggen en de natuur terughalen de grote steden in. Ook het aanbrengen van hellingen, bomen en een beekje met een rietkraag (landscaping) op landbouwgroend wordt van levensbelang. Wateropvang en klimaatkoeling worden erg belangrijk deze eeuw, ook voor Nederland, en daarom is het maar beter dat we hier nú al mee beginnen. Want we praten (én klagen) tenslotte dagelijks over het weer.
