Op 1 februari 1953 staat de een zeer stevige zuidwester storm die het zeewater van de Noordzee omhoogtilt en laat beuken tegen de dijken. Een groot aantal dijken kan niet op tegen het geweld van water en breekt door; andere dijken raken oververzadigd door het water en begeven het later alsnog.
De snelle landinwaartse waterstroming zorgt op veel plaatsen in Zeeland en Zuid-Holland voor een regelrechte ramp. Buiten het feit dat duinen en dijken doorbraken, staat als eerste het vele polderland al snel enkele meters diep onder brak water. Dorpen achter de duinen treffen het nog slechter: hier begeven veel woningen het door de combinatie van storm en water en velen verdrinken; mens en dier laten het leven.
Schoolzwemmen bestond nog niet, dus velen hadden ook nooit geleerd om te zwemmen. Daarnaast is zwemmen in een overstromingsgebied praktisch onmogelijk omdat het water ook onder de waterspiegel snel stroomt en je wordt meegesleurd. Het is ook geen schoon water natuurlijk, maar brak water gevuld met zand, landbouwgrond, klei, en alles wat maar niet verankerd is aan de grond.
Mijn grootouders woonden destijds in het gebied 'Het Buijtenland Van Rhoon' op de hoek van de Essendijk. Die Essendijk is een dijk aangelegd in de tijd van de Romeinen en ligt stevig en hoger dan de omringende dijken en diende als doorgaansweg door het gebied. Zij woonden daar als gezin met 2 kinderen en hun grootmoeder, met een stuk landgoed voor groenteteelt en wat schapen in een houten huis met 2 verdiepingen en een zolder onder het dak.
Dat huis was destijds gebouwd met hout van oude barakken van soldaten uit de Eerste Wereldoorlog, dus een stuk historie was daar wel te vinden. Op de harde wind na destijds, was er niets te merken van de aanstormende ramp. Na wat als hard geluid of ge-onweer werd omschreven, kwam het doorgebroken water via de Oude Maas de dijk over en al snel stroomde het land en het huis vol water. Binnen enkele minuten stond het water al meters hoger en was het gezin gelukkig de Essendijk op gevlucht. Uiteindelijk zou ook hier het water over stromen, maar dat was slechts tientallen centimeters op het hoogtepunt. Het huis was volledig verwoest, inclusief alle bezittingen en aandenken.
Ondertussen hielp mijn grootvader even verderop met de in allerhaast aangereden zandzakken, om deze te plaatsen op strategische plekken, al was er natuurlijk amper tegenop te leggen. Later werd bekend dat een man van 39 en zijn 2 kinderen van 5 en 2 jaar (Cornelis, Peter en Arie van Wijnen) waren verdronken; de buren aan de overzijde van de dijk. Toen het wassende water uiteindelijk werd bedwongen, kon Zuid-West Nederland de schade opmaken.
Voor het gezin was het huis verwoest, en werd er gelukkig binnen Rhoon al snel een vervangende woning gevonden, waar mijn grootouders allebei tot hun dood hebben kunnen wonen. Vrees voor het water zat er bij velen in, vaak voor het leven. Maar Nederland had zijn lesje geleerd.
De Deltawerken werden later ingeluid als een Wereld Wonder. Een dijken- en sluizenconstructie die bij hoogwater automatisch zouden sluiten om het hoge zeewater tegen te gaan. Deze Deltawerken zouden wel 100 jaar gegarandeerd het water tegenhouden, was de gedachte, maar bij de opening was die raming al verlaagd naar zo'n 60 jaar.
Daarnaast werd schoolzwemmen ingevoerd, want je moest immers leren zwemmen, was de gedachte. Niet bang zijn voor het water, maar het leren kennen, en ermee om leren gaan. Typisch Nederlandse wijsheid, waar ik ook mijn zwemdiploma's aan te danken heb. Ik ben dan ook niét bang voor het water, en ken de kracht en de gevaren er van.
Klimaatverandering en de stijgende zeespiegel lijken in de 21e eeuw wederom roet in het eten te gaan gooien als het gaat om waterbeheersing. Sinds de jaren '90 staat bij hoog water de kade in Rotterdam, Nijmegen of Deventer regelmatig blank door overstroming. Dijken worden nog steeds versterkt, maar niet meer verhoogd omdat dat niet langer nut heeft. Overstromingsgebieden en uiterwaarden zijn nu een belangrijke tweede grens bij overstromingen.
Maar ook de manier waarop we nu wonen gaat sterk veranderen deze eeuw. We moeten leren leven met méér water. Dat betekent anders bouwen. Paalwoningen, of meedrijvende woningen bijvoorbeeld, meer woonboten ook. In juli 2021 maakte Nederland wéér kennis met een watersnoodramp, ditmaal vanuit Duitsland via Maastricht. De Maas en ook de Waal kregen te maken met ongekende hoeveelheden water. In Duitsland en andere Europese landen kostten dit veel mensen het leven en in Nederland werden hele wijken dakloos in één klap.
Weer zag men met lede ogen aan hoe rampzalig en vooral ook hoé snel dit plaatsvond. Naast een betere signalering in de toekomst zal er ook op een andere manier moeten worden gebouwd. Nederland zal hoe dan ook land gaan verliezen aan het water in deze eeuw. Maar hoeveel en hoe erg dit zal zijn, zal de toekomst uitwijzen.
Schoolzwemmen zal weer een punt van aandacht voor vele scholen moeten worden en in ere moeten worden hersteld. Vestigingsvergunningen en woonvergunningen zullen moeten worden gewijzigd waar noodzakelijk. Buffers en reservoirs moeten extra aandacht krijgen. En zelfs bebouwing zal anders moeten; van mangrove bomen aan de kust om kaalslag van stranden tegen te gaan, tot meer diverse of zelfs exotische beplanting van de duinen, woonwijken met houten bebouwing die meedrijft op het tijde, de aanleg van zoetwaterreservoirs (industriële tanks) die automatisch gevuld worden bij hoog water in de rivieren en automatische waterkeringen die vanzelf omhoog komen bij lage kades in steden.
1953 gaf ons inzicht in watermanagement, 2021 gaf ons nog eens een geheugensteuntje. Laten we de komende generaties er ook voor zorgen dat wij het water de baas blijven door er nog meer kennis van te nemen en er nog beter mee om te gaan. Onze familie kon het gelukkig navertellen, als waarschuwing voor de toekomst. Laten we er voor zorgen dat het nooit meer voorkomt, uit naam van allen die het leven lieten tijdens die eerste februari van 1953. Dat zijn we hen verplicht.
