Een wijs man heeft ooit gezegd: "grotere problemen moet je van een grotere afstand bekijken". Helaas ontgaat die wijsheid velen. Op donderdag 24 februari 2022 valt Rusland Oekraïne binnen. Het is oorlog. Hoé heeft het zover kunnen komen, hoe had het voorkomen kunnen worden en hoe zal dit aflopen? Drie vragen, die we met een grote afstandelijke wijsheid zullen trachten te beantwoorden.
Maar allereerst dit: oorlog kent geen "winnaars". Oorlog is verschrikkelijk, oorlog is ongewenst, oorlog is uit de tijd. Wat de definitie van deze oorlog is? Denkbeeldige lijnen op een landkaart, die we grenzen noemen. Grenzen die alleen bestaan uit politieke en militaire overwegingen, en soms ook uit culturele verschillen. Het is altijd te betreuren dat er slachtoffers vallen, aan welke zijde van een oorlog dan ook.
In dit geval spreken we over een geopolitieke oorlog: een oorlog gevoed door strategische ligging op de aardbol. In feite is deze oorlog al in 2014 begonnen, toen Europa via Brussel erop aandrong dat Oekraïne volwaardig lid werd van de Europese Unie. Met een flinke zak geld werd economische en politieke steun beloofd aan het land. Van oorsprong echter, behoorde Oekraïne tot de Sovjet Unie, totdat deze in 1991 uiteen viel in de vele landen die we nu kennen.
Het land spreekt de Slavische taal, gelijk aan het Russisch. Qua religie is het land ook Koptisch, te vergelijken met de Russen. Qua welvaart staat het gelijk met Moskou en ook Europa. Het is een groot land, vreedzaam op zich, maar de oostelijke helft richt zich nog steeds richting Rusland, terwijl het westelijke gedeelte graag bij Europa behoort. Hoe kun je dit dan op een vreedzame manier regelen? Dat zou kunnen met regionale verkiezingen en daarna een landelijke stemming. Als men kiest voor een vreedzame oost/west verhouding (te vergelijken met het oude Oost- en West-Duitsland, maar dan op een vreedzame en open manier), dan kun je als land, hoe moeilijk het ook is, toch de band met zowel het Oosten als het Westen behouden. Geef het Oosten van Oekraïne zijn eigen autonomie, maar laat het land als geheel bestaan, en laat het Westen tot Europa toetreden.
Dit is een idealistisch beeld natuurlijk. Europa, aangejaagd door Amerika en ook via de NAVO, ziet hier absoluut niets in, vanwege de eerder vermelde geopolitieke en dus strategische belangen. Het voormalig Oostblokland moet als geheel opgaan in de Europese Unie, zonder concessies, is de eis. En dát gaat Rusland nu net een stap te ver. Hier wrijft de schoen tussen Oost en West, en Oekraïne is het slachtoffer van de druk van twee grootmachten.
Nederland is in 2014 hierdoor al getroffen, nadat een Buk raket KLM vlucht MH17 neerhaalde met alle tragische gevolgen. Desondanks blijft Europa via Brussel de druk opvoeren, gaat de NAVO militaire oefeningen houden en dit resulteert in een reactie van Russische zijde met eveneens militaire acties bij de grenslijn. Via embargo's, bank blokkades en andere sancties blijft het Westen de druk opvoeren en met de vinger wijzen naar Rusland.
Op 24 februari 2022 laat Rusland zien dat het het spelletje van pesten ook kan spelen. Men erkent een dag eerder de twee Oekraïense deelstaten, en neemt deze met militair geweld vrij eenvoudig in. Dát had de NAVO wel verwacht. Wat men echter niét had verwacht is dat Rusland nog een stap verder gaat en héél de Oekraïne opeist met militaire acties, puur om een statement te maken.
Het gaat Rusland helemaal niet om het grondgebied van Oekraïne, het gaat niet eens om het erkennen van de deelstaten. Maar het systematische druk opvoeren en vingertje wijzen resulteert er in dat Rusland terugneemt wat het eerder al had gehad. Tot hier en niet verder, is de boodschap. Bovendien is het pesten nu omgedraaid en zit Europa met de handen in het haar. Dat was te verwachten... en nu kost het onschuldige mensen hun leven en welzijn.
Het Westerse landje-pik wordt hardhandig afgestraft. Wáár heeft de diplomatiek gefaald? Waar heeft Europa gefaald? Waar heeft de NAVO gefaald? Het leven was prima in Oekraïne, men had een goede welvaart, vooral in de grote steden, en men leefde in relatieve vrede. Nogmaals: geopolitieke redenen van het Westen hebben dit veroorzaakt. Wij hebben een harde lijn ingezet, en een bloedneus gekregen.
Hoe had dit worden voorkomen? Maak Oekraïne neutraal als land. Neem Zwitserland als voorbeeld. Laat Oekraïne zijn eigen koers varen, herstel de vrede en de politieke stabiliteit en laaqt het land zelf beslisen of ze een tweedelig land als één geheel willen zijn, óf een geheel Westers land willen zijn, maar laat ze dit zélf beslissen. Niet vanuit Brusselse zakken met geld. Niet vanuit NAVO druk. Maar als zelfstandig land met waardigheid en behoud van de eigen cultuur, normen en waarden.
Het is ronduit de schuld van de externe factoren en diens leiders die Oekraïne in deze oorlog hebben gekregen. Het Westen eist en het Oosten reageert. Beide kanten laten zich van hun slechtste kant zien. Maak van Oekraïne een neutraal land. Laat de mensen zelf beslissen over de toekomst van hun land. Maar stop aan beide zijden met deze nutteloze oorlog, waarin er alleen maar slachtoffers te betreuren vallen.
Uiteindelijk gaat het om stippellijntjes op een landkaart, en om het veiligstellen van grondstoffen als gas en olie. Rusland was geen dreiging, maar jarenlange druk en sancties hebben deze reactie uitgelokt. Dát valt de politici en andere leiders van het Westen kwalijk te nemen. Elke dode die valt in deze oorlog, dat valt beide zijden kwalijk te nemen. Oorlog is niet meer van deze tijd; dat moeten alle partijen eens goed gaan beseffen. Hebben we anders helemaal niets geleerd? We zijn één volk op één planeet, en we doen ons best om elkaar de baas te zijn. Het is allemaal zó ontzettend onnodig en achterhaald.
Laten we hopen dat dit conflict snel zal worden opgeheven en dat mensen weer terug kunnen naar een normaal dagelijks leven. Laten we elkaar en elkaars grenzen respecteren, en het erover eens zijn dat we van mening kunnen verschillen. Respecteer elkaar, en ga weer met elkaar in dialoog. Ten eerste zal Oekraïne dat met de eigen bevolking moeten doen, via een raadspleging, via regionale verkiezingen en via een landelijke verkiezing. Met dié uitslag kan men vervolgens zowel met Europa en de NAVO als met Rusland kunnen gaan praten.
De spreekwoordelijke lont moet eerst uit het kruitvat worden gehaald en dat betekent stoppen met deze oorlog van beide zijden. Ga weer onderhandelen en praten, en laat ditmaal Oekraïne zélf het gesprek leiden, in plaats van klem te zitten tussen twee grootmachten. Het is aan het volk van Oekraïne zélf welke koers men wil varen; niet die van ons in het Westen en het Oosten.
Oorlog is niet meer van deze tijd, oorlog is ongewenst, oorlog kent alleen maar verliezers. Het gaat niet om wie er gelijk of ongelijk heeft, het gaat niet om een kant kiezen, het gaat niet om welke vlag er moet wapperen. Laat dit stoppen, voor het Oekraïense volk zelf. Ik sluit af met de wijze woorden van Carl Sagan:
"Kijk nog eens naar die stip. Dat is hier. Dat is thuis. Dat zijn wij. Daarop heeft iedereen van wie je houdt, iedereen die je kent, iedereen van wie je ooit hebt gehoord, elk mens dat ooit was, zijn leven geleefd. Het geheel van onze vreugde en lijden, duizenden zelfverzekerde religies, ideologieën en economische doctrines, elke jager en verzamelaar, elke held en lafaard, elke schepper en vernietiger van de beschaving, elke koning en boer, elk jong verliefd stel, elke moeder en vader, hoopvol kind, uitvinder en ontdekkingsreiziger, elke moraalleraar, elke corrupte politicus, elke 'superster', elke 'hoogste leider', elke heilige en zondaar in de geschiedenis van onze soort leefde daar - op een stofje dat in een zonnestraal is gevangen.
De aarde is een heel klein podium in een enorme kosmische arena. Denk aan de rivieren van bloed die door al die generaals en keizers zijn vergoten, zodat ze in glorie en triomf de tijdelijke meesters konden worden van een fractie van een stip. Denk aan de eindeloze wreedheden die de bewoners van de ene hoek van deze pixel hebben ondergaan op de nauwelijks te onderscheiden bewoners van een andere hoek, hoe vaak hun misverstanden voorkomen, hoe graag ze elkaar willen doden, hoe vurig hun haat is. Onze houdingen, onze ingebeelde eigendunk, de waan dat we een bevoorrechte positie in het universum hebben, worden uitgedaagd door dit punt van bleek licht. Onze planeet is een eenzaam stipje in de grote omhullende kosmische duisternis. In onze duisternis, in al deze uitgestrektheid, is er geen aanwijzing dat er hulp van elders zal komen om ons van onszelf te redden. De aarde is de enige wereld waarvan tot nu toe bekend is dat ze leven herbergt.
Er is nergens anders, althans in de nabije toekomst, waarnaar onze soort zou kunnen migreren. Bezoek, ja. Wonen, nog niet. Of je het nu leuk vindt of niet, voorlopig is de aarde waar we ons standpunt innemen. Er is gezegd dat astronomie een vernederende en karaktervormende ervaring is. Er is misschien geen betere demonstratie van de dwaasheid van menselijke verwaandheden dan dit verre beeld van onze kleine wereld. Voor mij onderstreept het onze verantwoordelijkheid om vriendelijker met elkaar om te gaan en om de lichtblauwe stip, het enige huis dat we ooit hebben gekend, te behouden en te koesteren."
